‘Đoạn Trường Vinh Hoa’ là một bộ phim tài liệu khắc họa cuộc sống tương phản của những người nghệ sĩ ở phía trước và sau bức màn sân khấu hoa lệ. Nội dung phim là câu chuyện mang nhiều màu sắc đối lập kể về cuộc đời của những người nghệ sĩ gắn bó với niềm đam mê nghệ thuật. Bên cạnh những tiếng cười cùng sự phóng khoáng, hào sảng đậm chất Nam Bộ, phim còn là những cảnh quay thể hiện trần trụi cuộc sống của người nghệ sĩ với những khoảnh khắc đời thường nhưng lại rất đáng trân trọng.
Là bộ phim tài liệu được xây dựng theo phong cách điện ảnh trực tiếp, Đoạn Trường Vinh Hoa theo chân gánh hát tuồng cổ của nghệ sĩ Phương Ánh, một trong những gánh hát hiếm hoi còn sót lại ở thời nay.
Đến với hành trình, người xem không chỉ hiểu thêm về loại hình truyền thống này mà còn cảm nhận được một cách chân thật, cuộc sống phía sau sân khấu, rong ruổi nay đây mai đó, biểu diễn ở khắp các miếu cổ, đình thần của những người nghệ sĩ yêu nghề. Trái với ánh hào quang phía dưới ánh đèn rực rỡ là những ông hoàng bà chúa oai phong lẫm liệt, phía sau sân khấu họ cũng là những con người lao động bình thường phải chật vật với cuộc sống mưu sinh, ăn nhanh ngủ vội, đầy gian nan và vất vả. Thế nhưng, tất cả những khó khăn đó, dường như chẳng là gì so với tình yêu nghề, sự đam mê và tận hiến cho nghệ thuật của họ.
Đối với những người nghệ sĩ này, tài sản quý giá nhất chính là những tấm màn nhung dùng để che rèm sân khấu. Một vật mà có thể đối với người khác, đơn thuần chỉ là đồ trang trí bình thường nhưng lại là cả gia tài được nâng niu, gìn giữ qua nhiều thế hệ của các đoàn tuồng cổ có gia đình hành nghề truyền thống.
Không chỉ nằm trong khuôn khổ dự án VTV Đặc biệt – một trong những dự án trọng điểm của Đài Truyền hình Việt Nam. Đoạn Trường Vinh Hoa còn là dự án phim mang đề tài văn hoá truyền thống nhận được sự tài trợ sản xuất bởi Quỹ FAMLAB (phim, nhạc và lưu trữ), thuộc Hợp phần 2 của dự án Di sản Kết nối của Hội đồng Anh. Đây là quỹ tài trợ dành cho những cá nhân, nhóm thực hành nghệ thuật hay các tổ chức tại Việt Nam hoặc Vương Quốc Anh, có tiềm năng mang lại những tác phẩm tạo ra sức ảnh hưởng và giá trị bền vững, lâu dài cho cộng đồng di sản văn hoá nghệ thuật.
Nói về khoảng thời gian bắt đầu dự án, đạo diễn Lê Mỹ Cường cho biết ý tưởng thực hiện Đoạn Trường Vinh Hoa có từ khi anh biết tới câu chuyện của những người nghệ sĩ cải lương tuồng cổ qua những bức ảnh và “bắt đầu tò mò với một nét văn hoá mới lạ”. Anh chia sẻ: “Sự tò mò đó là chất xúc tác đầu tiên khiến tôi quyết định tiếp xúc, tìm hiểu kỹ hơn hình thức diễn xướng này. Tôi muốn tìm hiểu họ thực sự là ai? Nét văn hóa bản địa này có gì đặc biệt?”.
Từ lần khảo sát đầu tiên cho đến khi hoàn thiện sản phẩm cuối cùng (từ tháng 3/2019 – tháng 8/2020). Hành trình 18 tháng quay phim của đạo diễn Lê Mỹ Cường cùng ekip được bắt đầu từ những buổi khảo sát, tìm hiểu về cải lương tuồng cổ trên các trang mạng. Đạo diễn Lê Mỹ Cường cho biết, anh bị cuốn hút khi vô tình xem được bức ảnh nghệ sĩ đoàn tuồng cổ Phượng Ánh trên báo Tuổi Trẻ, khi họ vừa khoác trên mình chiếc áo sờn cũ vừa đang tô son điểm phấn trước giờ lên sân khấu. Chính hình ảnh đó đã thôi thúc anh khám phá điều tiềm ẩn của văn hoá Nam Bộ.
Sau đó, anh và người bạn đồng hành Thanh Nguyễn – đồng biên đạo dự án, đã ôm máy cùng nhau đi theo đoàn hát. Thế nhưng phải mất đến 4 tháng, sau khi kiên trì đi cùng gánh hát từ Kỳ Yên đình này sang đình khác, tấm lòng trân quý văn hoá của ekip làm phim mới chạm đến trái tim của cô Phương Ánh và được phép ghi hình những thước phim đầu tiên: “Bốn tháng sau khi theo chân gánh hát, chị Hai Phương Ánh mới cho phép chúng tôi ghi lại những thước hình đầu tiên. Ngày chia tay, cô Ba mới tâm sự với chúng tôi, rằng cô đã từng nghĩ sẽ từ chối chúng tôi quay phim về gánh hát. Cô không muốn trả lời những câu hỏi lặp đi lặp lại về đam mê hay cuộc đời của những nghệ sĩ nghèo. Có lẽ bởi vì chúng tôi không hỏi gì nên chúng tôi đã may mắn được bước vào cuộc đời họ một cách tự nhiên. Chị Hai bảo chị quý chúng tôi vì tự nhiên thấy ở đâu ra mấy đứa cứ lẽo đẽo đi theo gánh hát hết ngày này đến ngày nọ, riết rồi cũng quen, chị biết chúng tôi thật lòng”.
Đoàn hát tuồng cổ xuất hiện trong Đoạn Trường Vinh Hoa là một gánh hát được quản lý bởi cô Phương Ánh – một nghệ sĩ có hơn 40 năm gắn bó với nghề và bền bỉ truyền lại cho thế hệ trẻ. Nói về cuộc đời theo nghiệp tuồng cổ, hát bội của mình, cô chia sẻ ngắn gọn: “3 đời theo nghiệp hát bội, 3 lần làm bầu gánh, 2 lần phải gãy gánh giữa chừng. Và giờ cho đến chết vẫn cứ theo nghề sân khấu!”.
Được sinh ra ở Đồng Tháp và lớn lên trong một gia đình có truyền thống hát bội, cải lương, cha mẹ cô đều là những nghệ sĩ có tài trong nghề. Mới 10 tuổi, cô đã theo cậu mình là ông bầu gánh hát bội Phước Tấn, đóng hậu cứ ở Bắc Cần Thơ. Cô theo nghề từ đó đến nay đã hơn nửa thế kỷ.
Nói về Ðoạn Trường Vinh Hoa cô Phương Ánh cho biết, những tình huống trong chuyến lưu diễn hay các cảnh quay phải đi chạy vạy lo tiền đều được đoàn làm phim âm thầm quay lại. Giờ được xem, cô cũng không kìm được nước mắt cho chính cuộc đời của mình.
Là một người được biết đến rộng rãi qua giải thưởng Búp sen vàng năm 2010. Đạo diễn Lê Mỹ Cường (sinh năm 1989, tốt nghiệp Trường đại học Sân khấu – điện ảnh Hà Nội và Trường đại học Ngoại thương Hà Nội) hiện là một nhà làm phim tài liệu tự do, kiêm biên tập viên truyền hình. Anh theo đuổi dòng phim tài liệu, một thể loại vốn xưa nay được cho là khá kén khán giả nhưng lại chứa đựng sự hấp dẫn và những giá trị riêng. Với mong muốn tìm được cái đẹp trong những điều bình dị và đơn sơ nhất, anh bày tỏ: “ ‘Đoạn Trường Vinh Hoa’ không chỉ là một câu chuyện phim về văn hóa, nó còn là câu chuyện về đam mê, về tình yêu, về cách mà con người ta sống, đối mặt với những biến cố và đi trọn vẹn với hành trình đam mê ấy (dù trong mắt người khác nó có thể là “mù quáng”). Với giai tầng ý nghĩa này thì tôi hy vọng các khán giả của mình sẽ còn rộng rãi hơn, bộ phim về đề tài văn hóa truyền thống này chạm được đến cảm xúc của nhiều người hơn. Và tôi cũng tin khán giả có thể đâu đó thấy mình trong hành trình đam mê ấy”.
Bắt đầu với những suất chiếu ít ỏi phi lợi nhuận ở 3 thành phố Hà Nội, Sài Gòn và Cần Thờ, Đoạn Trường Vinh Hoa đã nhận được sự hưởng ứng cũng như ủng hộ của rất nhiều khán giả. Và đến nay, sau một thời gian rong ruổi khắp nơi với mong muốn đưa bộ phim chạm đến nhiều người xem hơn nữa. Ekip đã nhận được sự tài trợ của nhà phát hành BHD và tiếp tục ra mắt khán giả thông qua những suất chiếu giới hạn, tại các cụm rạp BHD STAR bắt đầu từ ngày 13.11.2020. Được biết, toàn bộ lợi nhuận thu về từ bộ phim sẽ được dành tặng cho cô Ba cùng các thành viên trong đoàn tuồng cổ Phương Ánh nhằm tạo cơ hội thúc đẩy cũng như phát triển và giữ gìn bộ môn nghệ thuật này.
Link đặt vé Đoạn Trường Vinh Hoa: https://www.bhdstar.vn/movie/HO00002200/
- Con đường thăng trầm của gánh hát tuồng cổ Phương Ánh – trong ‘Đoạn Trường Vinh Hoa’
- ‘Mekong 2030’, tuyển tập phim ngắn của 5 quốc gia nói về những thay đổi trong 10 năm tới của sông Mekong
