Hayao Miyazaki là một đạo diễn nổi tiếng, người đồng sáng lập Studio Ghibli, những tác phẩm của ông luôn dành được nhiều tình cảm của các khán giả yêu thích điện ảnh trên toàn thế giới. Nổi bật là bộ phim ‘Spirited Away’ – tác phẩm đoạt giải Oscar cho Phim hoạt hình xuất sắc nhất năm 2003. Các tác phẩm mà ông sản xuất có thể đều là những câu chuyện đầy bất chợt trái ngược với con người của ông – một thiên tài không ngừng làm việc chăm chỉ và luôn đặt ra các tiêu chuẩn cho bản thân cũng như ekip làm phim của mình.
Đạo diễn Hayao Miyazaki – người đồng sáng lập hãng phim hoạt hình Nhật Bản Studio Ghibli được xem là một nhà làm phim nổi tiếng nhất thế giới chỉ sau Walt Disney. Sau khi ra mắt tác phẩm đầu tiên vào năm 1979 – The Castle of Cagliostro, những bộ phim như My Neighbor Totoro (1988) – một câu chuyện nhẹ nhàng kể về những linh hồn thân thiện sống trong rừng, được xem là một nét đặc trưng trong những tác phẩm của ông. Bên cạnh đó, những bộ phim của Hayao Miyazaki không chỉ phá vỡ kỷ lục phòng vé mà còn luôn đứng đầu các bảng xếp hạng và giành được nhiều giải thưởng ở Nhật Bản.
Vào đầu thiên niên kỷ mới, Mỹ bắt đầu chào đón các nhà làm phim hoạt hình dẫn đến một sự phát triển & bước đột phá mới dành cho các nhà sản xuất nói chung cũng như Hayao Miyazaki nói riêng. Sau khi bộ phim Princess Mononoke được phát hành tại Mỹ vào năm 1999, những tác phẩm khác của ông cũng bắt đầu thu hút không ít khán giả quốc tế. Đặc biệt bộ phim Spirited Away – một câu chuyện siêu thực không kém phần ma quái của Hayao Miyazaki cũng đã xuất sắc giành được giải Golden Bear (Gấu vàng) tại Liên hoan phim Berlin năm 2002 và giải Oscar cho Phim hoạt hình xuất sắc nhất vào năm 2003.
Hayao Miyazaki sinh năm 1941 ở Tokyo, ông bắt đầu sự nghiệp của mình với lĩnh vực truyền hình tại hãng phim Toei Animation. Tuy nhiên, hầu hết những bộ phim của ông đều được sản xuất bởi Studio Ghibli – hãng phim do Hayao Miyazaki cùng hai người bạn Isao Takahata và Toshio Suzuki hợp tác sáng lập vào năm 1985. Là một trong những hãng phim hoạt hình hàng đầu của Nhật Bản, Studio Ghibli liên tục cho ra những tác phẩm nổi tiếng. Đến năm 2014, do Hayao Miyazaki tuyên bố nghỉ hưu Ghibli đã phải tạm dừng sản xuất. Nhưng sau đó đã mở lại vào năm 2017 khi Hayao Miyazaki quyết định quay lại con đường sản xuất phim với dự án How Do You Live dự kiến hoàn thành sau ba năm nữa.
Mặc dù mang bề ngoài vui vẻ như một ông chú thân thiện nhưng Hayao Miyazaki lại là một người khá nghiêm khắc và luôn đặt ra những tiêu chuẩn chính xác cho bản thân cũng như đồng nghiệp và các nhân viên của mình. Ông là một người nghiện công việc đến nỗi đôi khi lại ngủ gật trên bàn làm việc. Hayao Miyazaki cũng từng thừa nhận vì dành thời gian quá nhiều cho công việc cũng như theo đuổi nghệ thuật nên ông thường bỏ bê sức khoẻ và thiếu sự quan tâm đến với gia đình của mình.
Công việc của Hayao Miyazaki có gì đặc biệt?
Hayao Miyazaki được xem như là một thiên tài khi những bộ phim hoạt hình của ông không chỉ được trẻ em yêu thích & các nhà phê bình đánh giá cao mà chúng còn thành công đáp ứng về mọi mặt như: kỹ thuật, tình cảm, trí tuệ, triết học, nghệ thuật và cả chính trị.
Ngoại trừ bộ phim Porco Rosso, hầu hết các tác phẩm của Hayao Miyazaki đều dành cho trẻ em hoặc thanh thiếu niên – những đối tượng mà các nhà làm phim hoạt hình thường nhắm đến. Nhưng thực ra các tác phẩm của Miyazaki cũng được rất nhiều đối tượng lớn hơn, người trưởng thành đón nhận vì chúng luôn giữ được những cảm xúc chân thật nhất cho người xem.
Những bộ phim của Hayao Miyazaki luôn có một giá trị nhất định, ông không đánh giá thấp trí thông minh hay khả năng hiểu biết của trẻ em. Như các nhân vật trong bộ phim Castle in the Sky, vì không được bảo vệ khỏi những điều khủng khiếp của cuộc sống, họ phải trải qua rất nhiều mất mát & đau thương, niềm vui cũng như nỗi buồn, hy vọng cũng như tuyệt vọng. Miyazaki luôn cố gắng thể hiện trong các tác phẩm của mình những câu chuyện vừa phù hợp với trẻ em nhưng cũng liên quan đến cả người lớn.
Không những vậy, ông cũng không né tránh khi đề cập đến các chủ đề dành cho người lớn như chủ nghĩa quân phiệt hay các vấn đề liên quan đến môi trường. Ông tin rằng trẻ em có thể hiểu và biết những vấn đề đó nếu chúng được truyền tải một cách chính xác.
Tác phẩm của Hayao Miyazaki thường tập trung nhiều vào phong cảnh và văn hóa Nhật Bản. Dù vậy thì tính nhân văn chứa đựng trong các tác phẩm đó cũng luôn được khán giả quốc tế đánh giá cao. Không chỉ đơn thuần dành tình yêu cho những rừng cây ở đất nước mình, (nơi ông cho là có nhiều bọ hơn cả châu Âu), Miyazaki còn trực tiếp đến các khu rừng cùng với nhóm bạn của mình để trải nghiệm thực tế cũng như nghiên cứu cho các bộ phim như My Neighbor Totoro.
Spirited Away là một trong những tác phẩm được nghiên cứu rất chi tiết khi nói về các vị thần linh vật của Nhật Bản dù người xem vẫn có thể thưởng thức bộ phim mà không biết về chúng.
Ngược lại, bối cảnh về thị trấn khai thác mỏ trong bộ phim Castle in the Sky được lấy cảm hứng từ chuyến đi đến xứ Wales được diễn ra trong cuộc đình công của các thợ mỏ ở Anh vào những năm 1980.
Những tác phẩm của Hayao Miyazaki thường nói về điều gì?
Miyazaki thích kể những câu chuyện khác nhau trong các bộ phim của mình. Nhưng chúng ta cũng có thể thấy được một số chủ đề nhất định như môi trường hay mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên, luôn hiện hữu và thường lặp đi lặp lại trong các tác phẩm của ông.
Bộ phim Nausicaa of the Valley of the Wind nói về việc phá huỷ môi trường của nhân loại và cách mà thiên nhiên tái tạo khi bị ảnh hưởng bởi các tác động phá hoại của con người. Bên cạnh đó, Princess Mononoke xoay quanh thị trấn luyện sắt nằm sâu trong một khu rừng. Bộ phim cũng có nội dung khám phá về cuộc xung đột giữa tự nhiên và sự phát triển không ngừng của con người. Hayao Miyazaki – người từng góp sức làm sạch các con sông ở địa phương của mình đã nhận thức được về sự quan trọng của thiên nhiên và có một cái nhìn sâu sắc về mối quan hệ giữa con người với thế giới tự nhiên. Điều này cũng được thể hiện trong rất nhiều tác phẩm của ông.
Ngoài ra, những tác phẩm của Hayao Miyazaki thường có xu hướng tập trung vào các nhân vật nữ chính và phần nào nói về vấn đề nữ quyền. Miyazaki cũng từng nói rằng ông thích tạo ra các nhân vật nữ vì không muốn các bộ phim của mình chỉ phản ánh về những trải nghiệm của bản thân. Các nữ anh hùng như: chiến binh sinh thái Nausicaa hay con sói San và Quý bà Eboshi ngang tàng trong phim Princess Mononoke đều là những người phụ nữ mạnh mẽ, biết kiểm soát và nắm bắt số phận của mình cũng như vận mệnh của cả thành phố và quốc gia.
Trong bộ phim Nausicaa of the Valley of the Wind, sự hy sinh bản thân mình của Nausicaa đã phần nào khiến người xem liên tưởng đến nữ anh hùng người Pháp – Joan of Arc. Dù vậy thì Hayao Miyazaki vẫn luôn hối tiếc vì những dư âm tôn giáo đã len lỏi vào bộ phim. Bên cạnh đó còn có những tác phẩm khác như Spirited Away và Kiki’s Delivery Service – hai câu chuyện xoay quanh những cô bé mới lớn, Ponyo – bộ phim về cô bé người cá đơn thuần không ngừng cố gắng trở thành con người để có thể ở bên chàng trai mà mình thích.
Chủ nghĩa quân phiệt cũng xuất hiện khá thường xuyên trong các bộ phim của Miyazaki, đặc biệt là Howl’s Moving Castle – bộ phim lấy bối cảnh từ một cuộc chiến tranh. Và Nausicaa of the Valley of the Wind – phim kể về cuộc chiến tranh xâm lược vào một đất nước bình yên. Miyazaki cảm thấy xấu hổ về chủ nghĩa đế quốc của Nhật Bản trong thế kỷ 20 và thường phê phán chúng. Ông cũng nói rằng chủ nghĩa đế quốc này không đại diện cho toàn bộ lịch sử Nhật Bản và luôn cố gắng nhìn xa nó hơn.
Quan điểm của ông về sự phi nghĩa của các chiến tranh cũng là kết quả của những cuộc xung đột cuối thế kỷ 20 ở Nam Tư cũ (cuộc xung đột được cho là đã ảnh hưởng sâu sắc đến Hayao Miyazaki). Trong bộ phim The Wind Rises, người xem đều thấy được máy bay cũng có thể bị chiếm đoạt với mục đích giết người.
Đến với những tác phẩm của Hayao Miyazaki, bay lượn là một hoạt động thường xuyên được xuất hiện. Không chỉ Miyazaki thích làm hoạt hình với những cảnh bay lượn trên bầu trời, cha của ông cũng từng là một nhà thiết kế máy bay, hãng phim Ghibli mà ông đồng sáng lập cũng từng chia sẻ tên với một nhà sản xuất máy bay của Ý. Hayao Miyazaki thích mang sự liên kết giữa việc thiết kế sáng tạo và kỹ thuật vào thiết kế máy bay. Ông cho rằng điều đó cũng tương tự như quá trình làm phim hoạt hình. Trong các tác phẩm The Wind Rises là một bộ phim tiêu biểu kể về câu chuyện của một nhà thiết kế máy bay.
Cách Hayao Miyazaki tạo ra những bộ phim hoạt hình của mình
Dù cách tiếp cận đến với hoạt hình của Hayao Miyazaki dựa trên phim hoạt hình Nhật Bản nhưng lại mang chất riêng của ông. Mỗi bộ phim đều có nét đặc trưng khác nhau, sử dụng những bảng màu cũng như các hình khối độc đáo. Như các nhà làm phim hoạt hình khác, Hayao Miyazaki cũng quan tâm đến việc chuyển động các hình ảnh trong phim. Năng lực quan sát nhạy bén của ông như một hoạ sĩ và là người nghiên cứu về thế giới đã khiến Hayao Miyazaki trở thành một người đáng ghen tị đối với những người cùng thời. Kỹ năng miêu tả những chuyển động của con người cũng góp phần tạo nên thành công cho các bộ phim của ông.
Hayao Miyazaki không chuộng phong cách hoạt hình 3D như nhiều nhà làm phim hoạt hình khác. Những bộ phim Anime Nhật Bản thường mang đặc trưng riêng bởi giao diện phẳng, 2D và thường được vẽ bằng tay. Và Miyazaki cũng là một người luôn ủng hộ và trung thành với kỹ thuật vẽ tay truyền thống dù chúng tốn rất nhiều công sức.
Tuy nhiên, kể từ bộ phim Princess Mononoke, Studio Ghibli của Miyazaki cũng bắt đầu sử dụng hoạt hình máy tính để tăng cường một số cảnh. Hãng phim cũng phát triển một chương trình đặc biệt với một công ty khác bên ngoài để cung cấp những nét vẽ tay vào hoạt hình máy tính. Tuy nhiên, chương trình này chỉ được sử dụng để tạo ra những phân cảnh không thể vẽ bằng tay, nổi bật là cảnh biến đổi từ Thần lợn rừng thành con quỷ trong bộ phim Princess Mononoke.
Hayao Miyazaki không đơn giản hóa những tác phẩm của mình để dành cho trẻ em. Trên thực tế, những bộ phim của ông thường là những câu chuyện đầy âm mưu, phức tạp và huyền bí. Thay vì viết kịch bản trước sau đó thêm vào hoạt cảnh như cách các nhà làm phim Hollywood hiện đại vẫn làm. Hayao Miyazaki thường tập trung vào từng bảng phân cảnh, sau đó xây dựng câu chuyện xoay quanh những hình ảnh mà ông tạo ra. Sự tập trung của Miyazaki vào cách kể chuyện bằng hình ảnh đã cho phép trí tưởng tượng của ông được tự do ngự trị.
Những tác phẩm nổi bật của Hayao Miyazaki là những bộ phim gì?
Để tạo ra một bộ phim hoạt hình là cả một quá trình cần phải bỏ ra rất nhiều công sức. Chính vì vậy, người luôn đảm nhận hai vai trò vừa là đạo diễn vừa là biên kịch của những tác phẩm mà mình sản xuất, Hayao Miyazaki không có thời gian tham gia vào các bộ phim khác của Ghibli kể cả Tales of Earthsea – tác phẩm đầu tay của con trai ông Goro Miyazaki.
Hayao Miyazaki chưa bao giờ làm phim tệ. The Castle Of Cagliostro – tác phẩm đầu tay của ông, dù chỉ là một phim hoạt hình bình thường nhưng các cuộc rượt đuổi bằng ô tô lại rất sáng tạo. Nausicaa of the Valley of the Wind – kiệt tác đầu tiên của ông, tác phẩm đã thiết lập nên phong cách hình ảnh cũng như chủ đề đặc trưng thường thấy trong các bộ phim của Hayao Miyazaki. Castle in the Sky – bộ phim kể về một thiên đường công nghệ, người xem có thể thấy được ông đã trau dồi kỹ năng của mình và kể một câu chuyện có cơ sở như thể nó có thật.
My Neighbor Totoro – bộ phim xoay quanh một con thú rừng khổng lồ với hai đứa trẻ sống cùng người mẹ bị bệnh. Là một trong những bộ phim được yêu thích nhất của Hayao Miyazaki, cốt truyện của My Neighbor Totoro mang đầy cảm xúc và có những tình tiết sâu sắc về thời thơ ấu. Bên cạnh đó, Kiki’s Delivery Service lại là một tác phẩm có cốt truyện khiêm tốn, kể về hành trình của một cô gái mới lớn, bộ phim làm cho Hayao Miyazaki say mê với những chuyến bay ngự trị.
Porco Rosso – phim xoay quanh tình bạn giữa Porco và cô gái kỹ sư máy bay tập sự tài năng. Porco bị một lời nguyền khiến mặt của ông bị biến thành heo nhưng nguồn gốc của lời nguyền này không được giải thích đầy đủ trên phim. Cho dù lời nguyền biến ông thành heo không bao giờ được giải thích đầy đủ trên phim nhưng nó có một gợi ý liên quan đến việc ông rời bỏ lực lượng không quân cũng như ý chí vượt qua cái chết khi nó đã gần kề vì người mình yêu. Đây được xem là một bộ phim sâu sắc và đáng suy ngẫm về thời chiến tranh. Princess Mononoke – tác phẩm mang đến cái nhìn toàn diện cho người xem về cuộc xung đột giữa thiên nhiên và nền công nghiệp hoá. Spirited Away – bộ phim xoay quanh những trải nghiệm đầu tiên trong đời của một cô bé về sự mất mát và độc lập.
Howl’s Moving Castle – phim không chỉ có những hoạt ảnh trên không đáng kinh ngạc mà còn đem đến thông điệp phản đối chiến mạnh mẽ. Ponyo – là tác phẩm nhắm đến đối tượng là những đứa trẻ nhỏ tuổi. Bộ phim là câu chuyện kỳ lạ về một bé gái người cá muốn trở thành con người. The Wind Rises – một câu chuyện kể về những điều kỳ diệu của các chuyến bay và sự nguy hiểm của quân sự hóa.
(Nguồn: SCMP)
- Studio Ghibli phát hành 400 hình ảnh miễn phí từ các bộ phim hoạt hình nổi tiếng
- Bộ phim chuyển thể ‘Your Name’ sẽ do đạo điễn Lee Isaac Chung chỉ đạo
