Điện ảnh có sức mê hoặc vô cùng lớn với ai trót yêu các câu chuyện nhiều cảm xúc, những khung hình đầy nghệ thuật và các nhân vật hấp dẫn. Với một số cá nhân việc xem phim là không đủ, họ đã bắt tay vào thực hiện những câu chuyện riêng của mình, những bộ phim điện ảnh đầu tay dù gặp không ít khó khăn.
Đặc biệt vấn đề chi phí, mức độ cân bằng giữa các giá trị nghệ thuật và thương mại vẫn luôn là những câu hỏi mà trước khi bắt tay vào bất cứ dự án nào, người làm phim luôn bận tâm. Vậy nên Koicine muốn chia sẻ về tất cả những vấn đề quan trọng mà đạo diễn Khoa Nguyễn và nhà sản xuất Nguyễn Nguyên Duy đã trải qua, khi thực hiện phim điện ảnh đầu tay Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm.
Bài viết sử dụng thông tin từ buổi chia sẻ nằm trong chuỗi talk show #FilmPreneur của đạo diễn Phạm Thanh Hải, Founder EMA Solutions thực hiện:
Được biết Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm là dự án phim điện ảnh đầu tiên của đạo diễn Khoa Nguyễn và có sự tham gia của Nhà sản xuất Nguyễn Nguyên Duy. Hai anh có thể giới thiệu với mọi người về hành trình của mình với điện ảnh không?
Đạo diễn Khoa Nguyễn: Tôi thích phim nhưng chỉ mới bắt đầu tham gia vào lĩnh vực này từ năm 2016, vừa tròn 5 năm. Trước đây tôi từng tham gia với tư cách người điều hành sản xuất và tốt nghiệp đạo diễn năm 2018. Năm 2019 thì tôi bắt đầu viết kịch bản cho phim điện ảnh đầu tay là Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm và năm 2020 thì bắt tay vào thực hiện bộ phim với tư cách là đạo diễn. Có thể nói đối với lĩnh vực điện ảnh tôi vẫn là người mới, chưa có nhiều kinh nghiệm và vẫn đang học hỏi.
Nhà sản xuất Nguyễn Nguyên Duy: Tôi từng tham gia sản xuất các phim điện ảnh và truyền hình khoảng hơn 12 năm bắt đầu từ năm 2008 và cũng làm việc qua nhiều môi trường khác nhau, từng tham gia các phim như Cho Em Gần Anh Thêm Chút Nữa, Chí Phèo Ngoại Truyện, tham gia sản xuất tiền kỳ cho phim Cô Gái Đến Từ Hôm Qua và gần nhất là phim điện ảnh Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm thì tham gia cả hai vai trò chính là nhà đầu tư và sản xuất.
Hai anh có thể cho biết dựa vào đâu để một đạo diễn, nhà sản xuất hay nhà đầu tư quyết định phát triển một ý tưởng thành một kịch bản hoàn chỉnh, một dự án phim điện ảnh, một dự án truyền hình không?
Nhà sản xuất Nguyễn Nguyên Duy: Để nói một dự án có khả thi hay không, tôi dùng từ khả thi là vì chưa tính đến việc dự án sẽ thành công hay không thì khả thi, theo như kinh nghiệm của tôi là dự án có thể tiến hành được ở thời điểm tương lai gần và nó có tiềm năng ổn sẽ được lựa chọn. Và có rất nhiều khía cạnh để xếp loại dự án khả thi như: môi trường làm phim, nội dung phim… khi những tiêu chuẩn này được đánh giá tính khả thi tốt thì mình mới tiến hành giai đoạn tiếp theo. Ví dụ như môi trường phim Việt Nam có rất nhiều phim hài, phim gia đình được ưa chuộng, các ý tưởng hay về về những đề tài này được xếp vào dự án có tính khá thi tốt.
Tiếp đó việc đánh giá ý tưởng một dự án phim có tính khả thi cao hay thấp thì nó còn phụ thuộc lớn vào tầm nhìn và khả năng thuyết phục của đạo diễn, của biên kịch về kịch bản phim với nhà sản xuất. Vì nhà sản xuất chính là người đại diện cho họ để đi chào mời các nhà đầu tư khác cho nội dung được chọn để phát triển thành phim. Với tôi đây là một trong những yếu tố quan trọng.
Đạo diễn Khoa Nguyễn: Với tôi ở góc độ đạo diễn và với kinh nghiệm đã thực hiện dự án Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm, điều quan trọng nhất để triển khai một ý tưởng thành một bộ phim, đó là tôi phải thật sự thích câu chuyện đó và có niềm tin là câu chuyện này xứng đáng được kể ra thì tôi sẽ bắt tay thực hiện. Tất nhiên là quá trình này sẽ có rất nhiều khó khăn, việc xử lý khó khăn thì ngoài chuyện sẽ giải quyết bằng các chuyên môn liên quan, thì cái nền tảng lớn nhất để vượt qua mọi chuyện suy cho cùng là bởi vì tôi rất thích câu chuyện và rất muốn kể câu chuyện này với mọi người.
Đây cũng là lời khuyên của tôi với những bạn mong muốn làm phim, hay các đạo diễn, biên kịch đó là nếu mình thích và mình tin câu chuyện hay ý tưởng của mình tốt thì mình mới nên bắt đầu. Còn nếu vẫn cảm thấy vẫn còn nhiều lấn cấn như “Câu chuyện của mình có hay không?”, “Liệu mình có thể kể được nó hay không?”, “Liệu câu chuyện này có thuyết phục được người xem hay không?”… Và nếu còn cảm thấy nhiều câu hỏi như vậy thì mình nên giải quyết những điều đó trước, đến khi mình trả lời được hết những câu hỏi đó rồi và mình có được quyết tâm lớn vào dự án thì mình hãy thực hiện.
Trong quá trình chọn dự án Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm hai bạn có nhận định như thế nào về môi trường làm phim ở Việt Nam?
Nhà sản xuất Nguyễn Nguyên Duy: Thật sự thì môi trường phim điện ảnh Việt Nam hiện nay, theo cá nhân tôi thì vẫn còn nhỏ lẻ, tổng quan thì quá nhỏ so với những ngành nghề khác ở Việt Nam chứ chưa nói đến việc so sánh gì với thế giới. Hiện nay thì đầu tư vào điện ảnh khá ít, nhỏ lẻ và cũng không mấy chuyên nghiệp. Việc đầu tư vẫn còn theo kiểu quan hệ cá nhân, không có quỹ hoặc tổ chức nào đầu tư, phát triển phim như một sản phẩm thương mại. Và hầu như đa số phim được phát triển theo những dự án tự phát chứ ít theo một hướng phát triển dài hơi hơn.
Đạo diễn Khoa Nguyễn: Tôi cũng đồng ý với anh Duy là môi trường phim điện ảnh ở Việt Nam cá nhân tôi vẫn thấy khá tự phát, mọi thứ đi theo một quy trình tự tìm hiểu, học hỏi, mày mò và tìm kiếm nhà đầu tư dựa trên các mối quan hệ cá nhân của mình, chứ không có một hạ tầng hay hệ thống, nguồn đầu tư chính thống nào.
Thành ra quá trình gọi vốn cho Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm thực tế là tôi phải tiếp xúc với những mối quan hệ cá nhân mà tôi nghĩ là họ có tiềm lực về kinh tế, có tình cảm với ngành phim và tin tưởng vào tôi. Dựa vào 3 yếu tố đó để cố gắng thuyết phục, chứng minh với những nhà đầu tư này rằng đây là một dự án khả thi, có thể thực hiện được.
Điều này không dễ dàng chút nào, vậy có điều gì Khoa muốn chia sẻ với mọi người về hành trình của từ khi tốt nghiệp đạo diễn cho đến khi thực hiện được bộ phim điện ảnh đầu tay Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm không?
Đạo diễn Khoa Nguyễn: Tôi bảo vệ tốt nghiệp là vào tháng 12 năm 2018 bằng một phim ngắn, có tên là Come Back Home. Thật ra để tốt nghiệp thì tôi nghĩ chỉ cần đầu tư khoản chi phí một, hai trăm triệu là đủ để có một phim ngắn theo quy chuẩn của nhà trường. Nhưng tôi cũng hiểu được là sau này sẽ không thể dùng một phim ngắn tốt nghiệp kiểu sinh viên như vậy để đi gọi vốn đầu tư cho một phim điện ảnh có chi phí lớn hơn được. Cho nên ở thời điểm đó tôi đã quyết định đầu tư chi phí sản xuất cho phim ngắn 20 phút Come Back Home là 1 tỷ đồng. Trước là phim ngắn tốt nghiệp sau đó là công chiếu ở rạp CGV Vivo City vào tháng 12 năm 2018. Mục đích của tôi là muốn cho mọi người thấy rằng Come Back Home đủ chất lượng của một phim chiếu rạp, nó chỉ khác là có thời lượng ngắn hơn thôi. Và sau đó tôi dùng Come Back Home như một sản phẩm demo để gọi vốn đầu tư cho dự án phim điện ảnh đầu tay của mình, đó là bước một.
Bước 2 là tôi dành hết năm 2019 để viết kịch bản cho Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm. Tôi cứ viết rồi sửa, viết rồi sửa từ đầu tháng 2 đến tháng 11 tổng cộng là 8 version, để có được một kịch bản cuối cùng mà tôi cảm thấy tương đối tự tin để mang đi kêu gọi đầu tư. Trước đó trong quá trình viết thì tôi cũng có tiếp xúc với một số cá nhân, một số đơn vị trong ngành mà tôi nghĩ tôi có cơ hội thuyết phục được. Từ đó cho đến tháng 4 năm 2020 thì tôi và anh Duy đã gọi được một số vốn tương đối khoảng 10% so với tổng chi phí là 10 tỷ để thực hiện bộ phim.
Số tiền này không lớn nhưng ở thời điểm đó thì tôi rất là quyết tâm để thực hiện được bộ phim Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm trong năm 2020 và anh Duy cũng rất ủng hộ tôi cho nên là mọi người quyết định đẩy dự án đi đến bước tiếp theo đó là tiền kỳ. Như vậy là khi bước vào giai đoạn này dự án chỉ có 10% vốn nhưng sau đó vừa tiền kỳ vừa tiếp tục kêu gọi vốn, thì đến tháng 7, dự án đã có thể bấm máy. Tất nhiên việc gọi vốn vẫn chưa đủ con số mà tôi mong muốn nhưng mọi người vẫn có thể xoay xở được để mà hoàn thành bộ phim. Nếu phát hành đúng thời điểm tháng 3 năm 2021 thì tôi mất tổng cộng 2 năm cho dự án Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm và mất thêm gần một năm nữa vì dịch.
Duy đã đồng hành với đạo diễn Khoa Nguyễn và quyết tâm hoàn thành dự án này, vậy thì hành trình, cảm xúc và kinh nghiệm của anh lúc này như thế nào?
Nhà sản xuất Nguyễn Nguyên Duy: Đối với tôi thành công của dự án Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm đó là khi dự án vận hành, quay xong và cũng đã ra mắt ở một số liên hoan phim. Đó là một sự thành công với tôi vì thú thật mặc dù là người đứng mũi chịu sào cho dự án này nhưng cũng có những thời điểm mà mình muốn bỏ giữa chừng. Cuối cùng sự quyết liệt của Khoa ở vị trí đạo diễn, biên kịch đã tạo cho mình động lực và niềm tin để mà có thể bỏ qua một số cân đo đong đếm khác để cùng tiến với Khoa trong dự án này.
Cho nên tôi cũng có lời khuyên cho những bạn trẻ có mong muốn trở thành nhà sản xuất thì nên tìm kiếm cho mình một đạo diễn, một biên kịch để cùng hiểu nhau và cùng làm, chứ còn thật sự để mà nhận một kịch bản và thầm định xem nó có khả thi không để tiến hành thì thật sự rất khó. Vì một bộ phim thì không thể định lượng được mà chỉ định tính thôi và khi nó ở trên giấy thì mọi thứ càng mơ hồ. Vì vậy tôi nghĩ mối quan hệ giữa một đạo diễn với một nhà sản xuất phim nó rất là khó lường, chỉ có những người làm chung nhiều năm tháng mới có những quyết định đi chung với nhau.
Vậy lý do gì để nhà đầu tư đầu tiên đồng ý góp vốn vào dự án Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm? Còn nhà đầu tư thứ 2 thì sao? Vì thường đây là 2 nhà đầu tư sẽ quyết định tinh thần cũng như quy mô của một dự án?
Đạo diễn Khoa Nguyễn: Nhà đầu tư đầu tiên của dự án Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm là một người bạn của tôi và dòng tiền đầu tư đổ về là khi tôi vẫn còn đang trong quá trình viết kịch bản 2019. Lý do để người bạn đó đồng ý là vì mối quan hệ cá nhân, vì người đó thấy được hành trình của tôi và có thiện cảm, có niềm tin với việc mà tôi theo đuổi. Tại vì khi làm phim, hầu như mọi người sẽ dựa vào sản phẩm để nói chuyện mà với tôi thì đây lại là dự án đầu tay nên phần lớn những khoản đầu tư là vì tình cảm cá nhân.
Nhà sản xuất Nguyễn Nguyên Duy: Về nhà đầu tư thứ 2 thì sau đó tôi có gặp với một số anh em trong nghề làm về sản xuất, về hậu kỳ, thiết bị…, tham gia chung với mình có HK và Film Clinic. Thật ra đây cũng không phải là những hỗ trợ hoàn toàn cho khối lượng công việc mà họ cung cấp. Dù chỉ một phần nhưng nhờ những phần đó là động lực để mọi người có thể đủ khả năng hoàn tất hết dự án.
Bất cứ dự án nào thì ngoài kịch bản, nhà đầu tư, việc tìm kiếm diễn viên cũng khá quan trọng. Với Khoa thì bạn chọn diễn viên như thế nào cho dự án đầu tay của mình và Duy có đồng tình hay có ý kiến gì với việc lựa chọn đó không?
Nhà sản xuất Nguyễn Nguyên Duy: Về công việc chuyên môn thì tôi có quan điểm là tất cả những gì về phim thì đạo diễn là người quyết định. Cho nên việc lựa chọn diễn viên tôi không có ý kiến. Tôi nghĩ tin tưởng vào nhau thì mới có thể đi chung được.
Đạo diễn Khoa Nguyễn: Đối với tôi việc lựa chọn diễn viên cho Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm thì yếu tố đầu tiên là tôi thấy họ phải phù hợp. Phù hợp với tôi trước chứ chưa nói đến nhân vật. Nghĩa là tôi có cảm giác, niềm tin giữa tôi và các bạn diễn viên đó có thể chia sẻ được, có thể đồng cảm được, có thể hợp tác, đồng cam cộng khổ được. Đó là những yếu tố tôi cần, đặc biệt là cho dự án phim đầu tay mà tôi đạo diễn.
Ở Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm thì tôi đã nhắm đến diễn viên trước khi viết kịch bản cho nên tôi có niềm tin đó dành cho Quang Sự và Oanh Kiều. Thành ra khi tôi viết kịch bản, tôi cũng đã cố gắng để cho cả hai bạn diễn viên này có thể hoá thân thành nhân vật một cách phù hợp và dễ dàng nhất. Và rất may là khi kịch bản hoàn thành tôi đã thuyết phục được 2 bạn tham gia. Cho đến bây giờ thì niềm tin của tôi dành cho Quang Sự và Oanh Kiều là đúng, vì mọi người đã hợp tác với nhau rất hiệu quả.
Trong quá trình sản xuất cho Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm thì có thuận lợi hay khó khăn gì mà 2 bạn muốn chia sẻ không?
Nhà sản xuất Nguyễn Nguyên Duy: Về thuận lợi thì đó là việc tôi và Khoa đã có sự quen biết với nhau lâu năm và có sự ăn ý trong công việc từ trước, nên quá trình sản xuất giữa nội bộ có sự trao đổi khá nhịp nhàng. Tất nhiên cũng có những lúc căng thẳng nhưng mà nhờ quá trình quen biết lâu năm nên mọi chuyện được giải quyết êm đẹp. Còn khó khăn thì việc làm phim nói chung vốn dĩ có rất nhiều nhưng mà cái khó nhất là dòng tiền, có thời điểm đoàn phim phải ngừng một tháng trong quá trình ghi hình vì dịch, điều này cũng phát sinh mất một khoản chi phí khá lớn.
Đạo diễn Khoa Nguyễn: Với tôi khi làm phim đầu tay Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm thì thuận lợi lớn nhất là có được sự ủng hộ của gia đình, của người thân, bạn bè, kể cả những người không ở trong ngành và tôi cũng có được một ekip khá là đồng thuận, đồng lòng, có niềm tin và chịu đồng cam cộng khổ cùng nhau để thực hiện bộ phim đầu tay này. Đây là những may mắn và thuận lợi mà tôi có được, còn khó khăn thì cũng giống như anh Duy đã chia sẻ.
Khi một dự án được triển khai, bắt đầu quay thì một khâu quan trọng nữa là nhà phát hành. Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm đã trải qua quá trình này như thế nào?
Nhà sản xuất Nguyễn Nguyên Duy:Về nhà phát hành thì khi kịch bản Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm hoàn thành nhưng chưa bấm máy thì tôi đã gặp và tiếp xúc hầu như toàn bộ các đơn vị phát hành phim tại Việt Nam. Cuối cùng tôi cảm thấy đơn vị mà có sự hỗ trợ tốt nhất trong việc phát hành cho dự án phim này và có một số cam kết phù hợp giữa hai bên, thì tôi lựa chọn họ là đơn vị phát hành cho phim.
Trong quá trình gặp gỡ và thuyết phục thì Duy có gặp khó khăn gì không?
Nhà sản xuất Nguyễn Nguyên Duy: Tôi may mắn vì không gặp nhiều khó khăn bởi vì kịch bản của Khoa tương đối tốt nên không có nhà phát hành nào chê. Chỉ có một số bên hỗ trợ ít hơn thì tôi không chọn được. Có một cái khó đó là vì Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm làphim đầu tay của Khoa, nhưng nếu dự án này là phim thứ 2, thứ 3 thì có thể sẽ có thêm những hỗ trợ tốt hơn. Do phim đầu tay nên cũng khó, mọi thứ hầu như chỉ dựa trên kịch bản. Vậy nên với mình việc gặp nhà phát hành nào và được họ hỗ trợ ra sao thì kịch bản đóng vai trò rất là quan trọng.
Với những khó khăn, quyết tâm của Khoa và Duy để Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm hình thành và có thể công chiếu, vậy bộ có thể xem đây là một dự án phim độc lập hay không?
Đạo diễn Khoa Nguyễn: Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm không phải là dự án độc lập vì phim có một Production House chuyên nghiệp đồng hành cùng, có những nhà sản xuất chuyên nghiệp và có những nhà đầu tư thương mại tham gia dự án. Hơn nữa mục địch lớn nhất của phim là phát hành thương mại. Vậy nên với tôi đây không phải là một dự án phim độc lập, nó chỉ là một dự án phim nhỏ so với thị trường điện ảnh Việt Nam hiện nay.
Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm đã giành được một số giải thưởng tại các liên hoan phim quốc tế, Khoan và Duy có cảm thấy điều này đóng một vai trò quan trọng trong việc quảng bá phim tại các rạp không?
Đạo diễn Khoa Nguyễn: Thật ra kế hoạch ban đầu là phim Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm sẽ hoàn thành trễ nhất vào tháng 2 năm 2021 và phim có lịch phát hành vào đầu tháng 3. Tuy nhiên khi đợt dịch sau tết bùng phát thì phim được dời đến tháng 6 và sau đó thì tiếp tục dời vì dịch, cho đến thời điểm này phim vẫn chưa có lịch phát hành cụ thể. Có thể nói là kế hoạch phát hành phim đã bị phá sản và tôi không chịu được chuyện phim đã xong rồi mà chỉ có thể chờ đợi, không thể làm gì khác nên đã tranh thủ khoảng thời gian này để cọ xát chuyên môn bằng việc gửi phim đến một số liên hoan phim nhỏ, để biết xem bộ phim ở góc nhìn của người quốc tế sẽ như thế nào.
Cũng may mắn là Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm cũng đạt được một số thành tích tại các liên hoan phim quốc tế nhưng tôi cũng chia sẻ là việc gửi phim đi các liên hoan không phải là mục tiêu chính. Định hướng lớn nhất của phim vẫn là việc phát hành thượng mại ở trong nước, còn đối với cá nhân ở góc độ chuyên môn thì tôi mong muốn kể được những câu chuyện có thể đưa nó đến gần với nhiều người xem nhất.
Tôi cũng cho rằng việc nhận nhiều giải thưởng quốc tế không phải là lợi thế phát hành tại rạp, khi mà tâm lý của nhiều người xem phim, các bạn trẻ cho rằng những phim có giải quốc tế thường khó xem và khó hiểu. Đó là một tâm lý có thật nên về Người Lắng Nghe: Lời Thì Thầm thì các thành tích này giống như là một điểm cộng cho phương diện chuyên môn. Còn phương diện phát hành thì lại là chuyện khác.
Nhà sản xuất Nguyễn Nguyên Duy: Với tôi một dự án phim thu hút được khán giả trong nước hay không thì việc đạt giải thưởng quốc tế cũng không đóng góp được quá nhiều vai trò, chủ yếu vẫn là nội dung phim như thế nào, có chạm được đến khán giả hay không và có tạo được hiệu ứng truyền miệng cho những người khác hay không? thì đó mới là chuyện quan trọng. Còn nếu cho rằng phim đạt nhiều giải thưởng thì sẽ thắng tại các rạp là chuyện rất khó nói.
Cảm ơn hai anh về buổi chia sẻ này ~
- #Góc Người Làm Nghề: Kỹ xảo điện ảnh (VFX) – Cuộc trò chuyện cùng Bad Clay Studio
- #Góc Người Làm Nghề: âm nhạc và âm thanh trong phim đối với Nhạc sĩ Nguyễn Công Phương Nam, Nhạc sĩ Nguyễn Hoàng Anh, Chuyên gia âm thanh Thân Minh Hà
- 5 phiên bản phim làm lại của các đạo diễn sau Justice League Snyder Cut
